Đối với thánh Tôma, tri thức con người là sự liên hợp giữa nhận thức giác quan và nhận thức trí năng. Cảm giác vừa có khía cạnh hữu chất vừa vô chất.

Từ đầu TK 20 thay vì dùng Thánh kinh để phi bác thuyết tiến hóa, các nhà chú giải, ngược lại đã ra công ra sức giải thích sao cho Thánh Kinh có thể phù hợp với các khám phá khoa học.

Thales (thế kỷ VI trước CN) được coi là người sáng lập triết học Hy Lạp. Aristote gọi ông là “nhà triết học tự biện (speculate)” đầu tiên. Trước Thales mọi giải thích về vũ trụ đều mang tính thần thoại.

Tri thức học hay triết học về tri thức (gnoseology) do nguyên ngữ Hy Lạp Gnosis = knowledge: tri thức và Logos = reason: lý tính, là khoa học về tri thức được nghiên cứu theo quan điểm triết học.

Chữ “phán đoán” phát xuất từ động từ “juger”. Như một thẩm phán, sau khi đã cứu xét cẩn thận, mới đưa ra phán quyết của mình để giải quyết một vụ kiện, thì thông thường trí năng cũng tiến hành như vậy trong phán đoán của mình

Nói tổng quát thì nhận thức là một hành động nội tại (acte immanent), có ý thức (conscient) và hữu hướng (intentionnel), nhờ đó chủ thể nhận thức (le connaissant) thấu hiểu được đối tượng.

Trong phán đoán (jugement) (1), nhận thức (connaissance) (2) được trở nên hoàn hảo. Cũng trong phán đoán, có vấn đề chân lý luận lý (3)

Chúng ta đã cố gắng dùng lý trí tự nhiên để chứng minh có Thiên Chúa. Biết có Thiên Chúa mà thôi, ta chưa toại nguyện, còn muốn đi xa hơn để biết bản tính của Ngài, nhưng nhận thức đó còn lộn xộn và hời hợt.

Để hiểu chứng lý ngũ đạo thánh Toma Aquino, chúng ta lược sơ qua vài nhận xét chung theo hai quan điểm: quan điểm lịch sử và quan điểm giá trị.

Thượng Đế như chúng ta đã thấy, là một vấn đề quan trọng của suy tư triết học. Ở trên chúng ta đã lần lượt nhìn qua những giai đoạn triết học đã quan niệm Thượng Đế như thế nào.