Lm. FX. Vũ Phan Long, OFM.
Bản Văn Tin Mừng: Lc 2,16-21 [1]
16 Họ liền hối hả ra đi. Đến nơi, họ gặp bà Ma-ri-a, ông Giu-se, cùng với Hài Nhi đặt nằm trong máng cỏ. 17 Thấy thế, họ liền kể lại điều đã được nói với họ về Hài Nhi này. 18 Nghe các người chăn chiên thuật chuyện, ai cũng ngạc nhiên. 19 Còn bà Ma-ri-a thì hằng ghi nhớ mọi kỷ niệm ấy, và suy đi nghĩ lại trong lòng. 20 Rồi các người chăn chiên ra về, vừa đi vừa tôn vinh ca tụng Thiên Chúa, vì mọi điều họ đã được mắt thấy tai nghe, đúng như đã được nói với họ.
21 Khi Hài Nhi được đủ tám ngày, nghĩa là đến lúc phải làm lễ cắt bì, người ta đặt tên cho Hài Nhi là Giê-su; đó là tên mà sứ thần đã đặt cho Người trước khi Người được thụ thai trong lòng mẹ.
***
1.- Ngữ cảnh
Trong Chương 1–2 của Tin Mừng theo tác giả Luca, tức phần mở của Tin Mừng này, Đức Giêsu và Gioan Tẩy Giả được đặt song song thành hai cánh:
1/. Cánh các cuộc loan báo (Lc 1,5-56):
a) Loan báo về Gioan (Lc 1,5-25);
b) Loan báo về Đức Giêsu (Lc 1,26-38);
2/. Cánh các cuộc chào đời (Lc 1,58– 2,52):
a) Gioan sinh ra (Lc 1,58-80);
b) Đức Giêsu sinh ra (Lc 2,1-52).
Bản văn Lc 2,1-20 là phần đầu trong khối bản văn nói đến việc Đức Giêsu chào đời. Bản văn chúng ta đọc hôm nay ở trong phần này.
2.- Bố cục
Bản văn có thể chia thành bốn phần:
1/. Các mục đồng viếng thăm Hài Nhi (Lc 2,16);
2/. Các mục đồng ra về (Lc 2,17-18);
3/. Phản ứng của những người trong cuộc:
Maria và các mục đồng (2,19-20);
4/. Đức Giêsu chịu phép cắt bì (Lc 2,21).
3.- Vài điểm chú giải
- Hài Nhi đặt nằm trong máng cỏ (16): Tác giả không nói gì đến cách thức “Hài Nhi” (brephos) được cưu mang.
- Kể lại (17): Họ kể cho bà Maria và ông Giuse, và chắc chắn cho cả cư dân Bethlehem nữa. Theo tác giả Luca, bà Maria đã biết con của mình là Đấng Messiah thuộc dòng tộc vua David (Lc 1,32-35)[2] và được nhìn nhận là “Đức Chúa” (Lc 1,43).[3] Hẳn là các mục đồng thêm rằng: Người cũng là “Đấng Cứu Độ” (Lc 2,11).[4] Ở đây Hài Nhi được gọi là “paidion”.
- Nghe các người chăn chiên thuật chuyện (18): Những người nghe là dân Bethlehem.
- Ghi nhớ mọi kỷ niệm (19): dịch sát là “giữ các lời (hoặc các điều, “rhémata”) ấy”. Động từ Hy Lạp được dịch ra là “ghi nhớ” là “syntérein”, còn ở câu 51 là động từ “diatérein”, “ghi nhớ [với sự yêu thương trìu mến]”. Trong Cựu Ước, “diatérein” được dùng ở St 37,11 theo bản Thánh Kinh Hy Lạp LXX;[5] còn “syntérein” được dùng ở Đn 4,28 theo bản Thánh Kinh Hy Lạp LXX.[6] Cả hai động từ này đều diễn tả tâm trạng ngỡ ngàng bởi một điều vừa nghe biết, nên ghi giữ các điều nghe được ấy trong đáy lòng để cố gắng tìm ra ý nghĩa của chúng. Cả hai động từ này được dùng để phác ra dung mạo thiêng liêng của Đức Maria.
- Suy đi nghĩ lại (19): “Symballein” dịch sát là “tung, ném”.
4.- Ý nghĩa của bản văn
Bài Tin Mừng hôm nay tiếp nối đoạn văn chúng ta đã đọc vào lễ đêm Giáng Sinh.
* Các mục đồng viếng thăm Hài Nhi (16-20)
Các mục đồng, những người bị xếp vào hạng ô uế và bị xã hội Do Thái khinh bỉ, đã đi theo sự hướng dẫn của dấu chỉ; họ thấy ông Giuse, bà Maria và Hài Nhi. Sau đó, họ truyền đạt lại sứ điệp. Tất cả những ai nghe biết đều ngạc nhiên (18). Ở Lc 1,66, tác giả Luca ghi lại sự kinh ngạc về Gioan qua câu hỏi của hàng xóm láng giềng: “Đứa trẻ này rồi ra sẽ thế nào đây?”. Vì tác giả đặt song đối Đức Giêsu với Gioan, ta có thể hiểu rằng, ở đây ngài cũng thầm gợi ý Đức Giêsu cũng được hỏi như thế.
Sự kinh ngạc là một khởi đầu tốt. Nhưng nếu chỉ dừng lại với sự kinh ngạc, người ta không đi xa được. Đến đây phản ứng của Đức Maria được nêu bật. Bà ghi nhớ và suy đi nghĩ lại trong lòng mọi sự đã thấy và đã nghe: đây là một sự suy niệm kéo dài, bởi vì những gì bà thấy thì chưa rõ ràng; bà cần phải cố gắng tìm hiểu. Còn các mục đồng thì vừa đi về vừa ca ngợi Thiên Chúa về tất cả những gì đã xảy ra. Phản ứng này là một tiếng vọng của bài ca của các thiên thần (các câu 13-14).
Tác giả Luca thích nêu bật sự kinh ngạc và niềm vui của những người được liên kết vào kế hoạch của Thiên Chúa. Bà Elizabeth đã kêu lên: “Chúa đã làm cho tôi như thế đó!” (Lc 1,25); cụ Simeon và bà Anna ca tụng Thiên Chúa vì Người đã cho họ thấy ơn cứu độ được chuẩn bị cho muôn dân (Lc 2,28.38);[7] ngay cả bà Maria và ông Giuse cũng ngạc nhiên (Lc 2,33.48).[8]
Bà Maria “hằng ghi nhớ mọi kỷ niệm ấy, và suy đi nghĩ lại trong lòng” (câu 19). Bà đã nhận ra Thiên Chúa trong tất cả những gì xảy ra cho bà.
* Đức Giêsu chịu phép cắt bì (21)
Ở câu 21, tác giả tường thuật việc cắt bì và đặt tên cho Đức Giêsu. Như Gioan, Đức Giêsu được ghi dấu giao ước (x. St 17,11)[9] và tháp nhập vào dân tộc Israel (x. Gs 5,2-9).[10] Người hoàn toàn quy phục Luật Moses (x. Lv 12,3).[11] Người được đặt cho cái tên mà sứ thần đã đặt là “Giêsu”; tác giả nhấn mạnh trên việc đặt tên hơn là trên việc cắt bì. Chúng ta được đưa trở lại với câu truyện Truyền Tin, tức là được mời gọi tiếp tục quan tâm đến chương trình của Thiên Chúa.
+ Kết luận
Các mục đồng, và sau này bà Anna (Lc 2,38), trở thành những người loan báo Tin Mừng đầu tiên trong Tin Mừng Luca. Như thế, họ có một chức năng quan trọng trong bài tường thuật. Tuy nội dung lời chứng của họ không được ghi ra, chúng ta đã biết họ nói về những gì, bởi vì chúng ta đã biết sứ điệp sứ thần loan báo cho họ.
Câu trả lời được chờ đợi chính là sự ngạc nhiên trước những hiện tượng siêu nhiên (Lc 1,21.63-66; x. Lc 2,33).[12] Tác giả Luca sẽ tiếp tục nói với chúng ta như thế (x. Lc 4,22; 8,25; 9,43; 11,14; 24,12.41).[13] Phản ứng này chưa phải là đức tin, nên không bảo đảm là hiểu đúng sự kiện phi thường. Nơi Đức Maria thì không phải như thế; bà tiếp tục suy nghĩ để có thể khám phá ra trọn vẹn ý nghĩa của các biến cố. Như thế, dù có những lời khẳng định trực tiếp về chân tính của Hài Nhi mới sinh, độc giả cần tiếp tục chiêm ngưỡng những gì Thiên Chúa đang thực hiện trong và qua các biến cố, để ngày càng hiểu sâu sắc hơn chương trình của Thiên Chúa.
5.- Gợi ý suy niệm
1. Những người đầu tiên được mời đi tôn kính Hài Nhi trong máng cỏ là các mục đồng, những kẻ bị người đương thời khinh bỉ, do họ sống dễ dãi. Ngày hôm nay, tất cả chúng ta cũng đang được mời tiến đến bên máng cỏ cùng với những người nghèo hèn ấy, bất kể chúng ta thế nào, nhiều công trạng hay nhiều tội lỗi. Đức Giêsu đã đến cho tất cả mọi người, và đặc biệt cho những người nghèo nhất và những người nhỏ bế nhất. Loài người xác tín rằng sự dữ chỉ có thể bị tiêu diệt bởi tiền bạc, bởi sự lừa dối hay bởi tham nhũng. Tin Mừng của lễ Giáng Sinh cho chúng ta thấy một vì Thiên Chúa chọn sự nghèo khó và yếu đuối, và dạy chúng ta loại trừ một kiểu suy nghĩ đựa trên quyền lực hoặc tiền bạc.
2. Chúng ta không còn nhìn các sự việc với cặp mắt của trẻ em nữa. Lần đầu tiên khi chúng ta nghe Tin Mừng, chúng ta làm gì? Chúng ta có tự hỏi xem mình phải làm gì chăng? Chúng ta nên làm những gì các mục đồng đã làm. Hãy vui mừng và chiêm ngưỡng những gì Thiên Chúa đã làm cho chúng ta. Rồi sau này chúng ta có thể đáp trả tình yêu của Người. Lúc này, cứ hân hoan vui mừng đi đã!
3. Đức Maria không thụ động chấp nhận tất cả những gì xảy ra; bà tìm hiểu. Bà không tức khắc cung cấp lời giải thích biến cố, nhưng đào sâu biến cố cách kiên nhẫn và không áp đảo, ép buộc. Có một thứ bất bạo động thiêng liêng và tôn giáo, biết tránh việc lược đồ hóa ép uổng, và để cho các sự việc cứ như thế và chờ đợi được hiểu biết hơn. Bà phải cố gắng tiếp mà tìm hiểu. Chúng ta thường bị ngỡ ngàng hoang mang về những chuyện nhỏ. Đức Maria thì không bao giờ bị như thế. Đức Maria ghi giữ mọi sự trong lòng, và cân nhắc, rồi khám phá ra tình yêu của Thiên Chúa trong những chuyện nhỏ đó.
4. Phải chăng ba chi tiết “bọc tã, đặt nằm trong máng cỏ, vì không có chỗ” đã hướng chúng ta tới cuộc táng xác Đức Giêsu sau này, với ba chi tiết “bọc trong tấm vải gai, đặt vào ngôi mộ đục sẵn trong núi đá, nơi chưa chôn cất ai bao giờ”? Nếu thế, cuộc chào đời và cuộc an táng soi rọi lẫn nhau, đóng khung một cuộc đời nghèo khó cùng cực.
5. Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, trong bài giảng ngày 01/01/2002, đã nói: Xin kính chào Thánh Mẫu đã sinh hạ Quân Vương, Đấng điều khiển vũ trụ muôn thuở tới muôn đời.[14] Với lời chào cổ kính này, hôm nay vào ngày thứ tám sau lễ Giáng Sinh và ngày đầu năm, Hội Thánh thưa với Đức Trinh Nữ Maria rất thánh, khi khẩn cầu Mẹ như là Mẹ Thiên Chúa. Người Con vĩnh cửu của Chúa Cha đã nhận lấy xác thịt chúng ta trong Mẹ, và qua Mẹ, Người đã trở thành “con cháu vua David và con cháu tổ phụ Abraham” (Mt 1,1). Vậy Đức Maria là Mẹ đích thực của Người: là “Theotokos”, “Mẹ Thiên Chúa”. Nếu Đức Giêsu là Sự Sống, Đức Maria là Mẹ của Sự Sống. Nếu Đức Giêsu là Niềm Hy Vọng, Đức Maria là Mẹ của Niềm Hy Vọng. Nếu Đức Giêsu là Sự Bình An, Đức Maria là Mẹ của Sự Bình An, Mẹ của Thái tử Hòa Bình.
Khi bước vào năm mới, chúng ta xin Mẹ Rất Thánh chúc phúc cho chúng ta. Hãy xin Mẹ ban Đức Giêsu cho chúng ta, là sự chúc phúc viên mãn của chúng ta, nơi Người, Chúa Cha đã chúc phúc cho lịch sử một lẫn vĩnh viễn, bằng cách làm cho lịch sử này trở thành một lịch sử cứu độ… Con Trẻ chào đời ở Bethlehem là Lời Vĩnh Cửu của Chúa Cha đã trở nên người phàm để cứu độ chúng ta; Người là “Emmanuel”, “Thiên Chúa ở cùng chúng ta”, Người mang đến bí quyết của nền hòa bình chân thật. Người là Thái tử Hòa Bình (Is 7,14; 9,5).[15]
[1] Bản Văn Kinh Thánh Việt ngữ của nhóm Phụng Vụ Các Giờ Kinh
[2] Lc 1,32-35: 32 Người sẽ nên cao cả, và sẽ được gọi là Con Đấng Tối Cao. Đức Chúa là Thiên Chúa sẽ ban cho Người ngai vàng vua Đa-vít, tổ tiên Người. 33 Người sẽ trị vì nhà Gia-cóp đến muôn đời, và triều đại của Người sẽ vô cùng vô tận”. 34 Bà Ma-ri-a thưa với sứ thần: “Việc ấy sẽ xảy ra cách nào, vì tôi không biết đến việc vợ chồng!”. 35 Sứ thần đáp: “Thánh Thần sẽ ngự xuống trên bà, và quyền năng Đấng Tối Cao sẽ rợp bóng trên bà, vì thế, Đấng Thánh sắp sinh ra sẽ được gọi là Con Thiên Chúa.
[3] Lc 1,43: 43 Bởi đâu tôi được Thân Mẫu Chúa tôi đến với tôi thế này?.
[4] Lc 2,11: 11 Hôm nay, một Đấng Cứu Độ đã sinh ra cho anh em trong thành vua Đa-vít, Người là Đấng Ki-tô Đức Chúa.
[5] St 37,11: 11 Các anh ghen với cậu, còn cha cậu thì ghi nhớ điều ấy.
[6] Đn 4,28: 28 Vua còn đang nói thì có tiếng từ trời vọng xuống: “Nghe đây, hỡi vua Na-bu-cô-đô-nô-xo: Vương quyền ngươi nắm giữ đã vuột khỏi tay ngươi”.
[7] Lc 2,28.38: 28 Ông ẵm lấy Hài Nhi trên tay, và chúc tụng Thiên Chúa. 38 Cũng vào lúc ấy, bà tiến lại gần bên, cảm tạ Thiên Chúa, và nói về Hài Nhi cho hết những ai đang mong chờ ngày Thiên Chúa cứu chuộc Giê-ru-sa-lem.
[8] Lc 2,33.48: 33 Cha và mẹ Hài Nhi ngạc nhiên vì những lời ông Si-mê-ôn vừa nói về Người. 48 Khi thấy con, hai ông bà sửng sốt, và mẹ Người nói với Người: “Con ơi, sao con lại xử với cha mẹ như vậy? Con thấy không, cha con và mẹ đây đã phải cực lòng tìm con!”.
[9] x. St 17,11: 11 Các ngươi phải chịu cắt bì nơi bao quy đầu: đó sẽ là dấu hiệu giao ước giữa Ta với các ngươi.
[10] x. Gs 5,2-9: 2 Khi ấy, ĐỨC CHÚA phán với ông Giô-suê: “Ngươi hãy làm những con dao bằng đá sắc để lại cắt bì một lần nữa cho con cái Ít-ra-en”. 3 Ông Giô-suê đã làm những con dao bằng đá và cắt bì cho con cái Ít-ra-en ở Gò Da Quy Đầu. 4 Đây là lý do khiến ông Giô-suê làm việc cắt bì này: Toàn thể đám dân đàn ông con trai ra khỏi Ai-cập, những người tham chiến, đều đã chết dọc đường, trong sa mạc, sau khi ra khỏi Ai-cập; 5 tất cả đám dân đó, khi ra khỏi Ai-cập, đều đã chịu cắt bì; còn toàn thể đám dân sinh ở dọc đường, trong sa mạc, thì không. 6 Vì con cái Ít-ra-en đã đi trong sa mạc bốn mươi năm, cho đến khi tất cả đám dân đó, tức là những người ra khỏi Ai-cập mà đã tham chiến, đều bị tiêu diệt; họ đã không nghe lời ĐỨC CHÚA, nên ĐỨC CHÚA thề với họ là sẽ không cho họ thấy đất Người đã thề với cha ông họ là sẽ ban cho chúng ta, đất tràn trề sữa và mật. 7 Nhưng Người đã cho con cái họ sinh ra thay thế họ, và ông Giô-suê đã cắt bì cho chúng. Quả thế, chúng chưa được cắt bì, vì dọc đường người ta đã không cắt bì cho chúng. 8 Vậy, khi người ta đã cắt bì cho toàn thể dân chúng rồi, thì chúng ở yên tại chỗ trong trại cho đến khi lành. 9 ĐỨC CHÚA phán với ông Giô-suê: “Hôm nay Ta đã cất khỏi các ngươi cái ô nhục của người Ai-cập”. Vì thế, người ta đã gọi tên nơi ấy là Ghin-gan cho đến ngày nay.
[11] x. Lv 12,3: 3 Đến ngày thứ tám, đứa trẻ sẽ được cắt bì nơi da quy đầu.
[12] Lc 1,21.63-66: 21 Dân chúng đợi ông Da-ca-ri-a, và lấy làm lạ sao ông ở lại trong cung thánh lâu như thế. 63 Ông xin một tấm bảng nhỏ và viết: “Tên cháu là Gio-an”. Ai nấy đều bỡ ngỡ. 64 Ngay lúc ấy, miệng lưỡi ông lại mở ra, ông nói được, và chúc tụng Thiên Chúa. 65 Láng giềng ai nấy đều kinh sợ. Và các sự việc ấy được đồn ra khắp miền núi Giu-đê. 66 Ai nghe cũng để tâm suy nghĩ và tự hỏi: “Đứa trẻ này rồi ra sẽ thế nào đây?” Và quả thật, có bàn tay Chúa phù hộ em.
x. Lc 2,33: 33 Cha và mẹ Hài Nhi ngạc nhiên vì những lời ông Si-mê-ôn vừa nói về Người.
[13] x. Lc 4,22; 8,25; 9,43-44; 11,14; 24,12.41: 22 Mọi người đều tán thành và thán phục những lời hay ý đẹp thốt ra từ miệng Người. Họ bảo nhau: “Ông này không phải là con ông Giu-se đó sao?”. 8 25 Người bảo các ông: “Đức tin anh em ở đâu?” Các ông hoảng sợ, kinh ngạc và nói với nhau: “Vậy người này là ai mà ra lệnh cho cả sóng gió, và sóng gió phải tuân lệnh?”. 9 43 Mọi người đều kinh ngạc trước quyền năng cao cả của Thiên Chúa. Đang lúc mọi người còn bỡ ngỡ về tất cả các việc Đức Giê-su làm, Người nói với các môn đệ: 44 Phần anh em, hãy lắng tai nghe cho kỹ những lời sau đây: “Con Người sắp bị nộp vào tay người đời”. 1114 Bấy giờ Đức Giê-su trừ một tên quỷ, và nó là quỷ câm. Khi quỷ xuất rồi, thì người câm nói được. Đám đông lấy làm ngạc nhiên. 24 12 Dầu vậy, ông Phê-rô cũng đứng lên chạy ra mộ. Nhưng khi cúi nhìn, ông thấy chỉ còn có những khăn liệm thôi. Ông trở về nhà, rất đỗi ngạc nhiên về sự việc đã xảy ra. 41 Các ông còn chưa tin vì mừng quá, và còn đang ngỡ ngàng, thì Người hỏi: “Ở đây anh em có gì ăn không?”.
[14] x. Sách Lễ Roma, Ca Nhập Lễ, Lễ Giáng Sinh.
[15] Is 7,14; 9,5: 14 Vì vậy, chính Chúa Thượng sẽ ban cho các ngươi một dấu: Này đây người thiếu nữ mang thai, sinh hạ con trai, và đặt tên là Em-ma-nu-en. 9 5 Vì một trẻ thơ đã chào đời để cứu ta, một người con đã được ban tặng cho ta. Người gánh vác quyền bính trên vai, danh hiệu của Người là Cố Vấn kỳ diệu, Thần Linh dũng mãnh, người Cha muôn thuở, Thủ Lãnh hoà bình.